گالش جوون

دل گب گالش جوون

گالشی کِمبه مِن کوه و مازِرون            
دَست دراز نَکِمبه پیشِ دیگِرون 

صِواحی وا نِدا خو جه وومبه راست
مَنگو ره دوشِمبه شیر ره زَمبه ماست 

گو ره دیم کِمبه،  تِلِم ره دِمبه پَر
کَره گِرمه دو ره وَرمه نِفار سـَر 

خالِک گوگ ره تیمار کِمبه دِمبه ناز 
وِنجه گب زَمبه گومبه شه دلِ راز
 
مِرس و مَمرِز لو شومبه گِرمه چَرده    
دست ره تور بَزومه بِشکِسته دَنده  

مه دست و لینگ همه توره نِشونه
بووِر کِنّی لیسانس شِم جه سِرونه

هر کی ره عاشق بیمه باهوته نا 
گونّه شهری بَوّی، حَتمِن گومبی خا

میون دِرائی هاکِردِمه گیر 
گالشی یا شهری، دل بَزونه تیر

رَخِفون بَوینین مه حال و کار ره 
چِکِل چَنده خارِک باته مه زار ره 

شاعر:  دوستعلی علیخانی 

ننای کرچال

کرچال

نِنا ته کِرچال و کار، یاد نَشونه
ته قلب سونِ دشت لار،یاد نَشونه

گِلیج وِفتی لَته‌لَته، وَل‌تیرمه
ته سختی کَشی زِوار،یاد نَشونه

پَشِلوار و چوخا ره وِفتی دَرقِد 
ته دست سون کولِ دار،یاد نَشونه

ته همدم بینه کِلاف‌چین و شونسر
ته دل کرچال شییه نار، یاد نَشونه

بَوِرده لینگ لَتی ته لینگِ اَنگوست
ته کار نَدونِستی عار، یاد نَشونه

کِلِک ره تخته سر لینگ جه یاردی سو
ته کار هَمِش دَیّه بار، یاد نَشونه

چَلِ دسته جیج هاکِرده ته اَنگوست
ته چش کم سو بَیّه و تار، یاد نَشونه

مَکو و شونه دوش بَزونه بِنه
ته گِردِن دردِ دِچار، یاد نَشونه  

نِنا بییه سون بَوْرْ، قِد بَیّه توم
ته بِنه در شونی مار، یاد نَشونه

شاعر: دوستعلی علیخانی/ تیر نود ونه

توضیحات
کرچال: دستگاه بافندگی🔴 لار: نام دشتی وسیع در آمل 🔴 گلیج: جاجیم🔴 لته‌لته/ ول تیرمه: نام نقشه‌های جاجیم 🔴 زوار: به تنهایی 🔴 پشلوار: شلوار پشمی 🔴 چوخا: کت پشمی🔴در قد: با دقت🔴 سون کول‌دار: مانند پوست درخت🔴 کلاف چین: وسیله کلاف کردن نخ🔴 شونسر: وسیله باز کردن پشم🔴 
لینگ‌لتی: ابزاری در دستگاه بافندگی🔴 انگوست: انگشت🔴 کلک: نوعی کت پشمی 🔴 چل: دستگاه ریسندگی 🔴 جیج: نازک 🔴 مکو: ابزار بافندگی 🔴 شونه: شانه/ ابزار بافندگی🔴 دوش بزونه بنه: پشتت را به زمین زدند🔴 بَور: ببر 🔴 ته بنه در شونی مار: یعنی انگار داری داخل زمین فرو می‌روی

ککوی گوشک

🍀 کِکوی گوشک

☘ چِتی دِرِست هاکِنیم؟

🌱 نیم کیلو گوشک ره اوپِت هاکِنین.
وِره آبکش هاکِنین تا وِنه او بوره. 
وِره چرخ هاکِنین یاچَقو جه رِز رِز هاکِنین.
اَتّا بِنه پیاز ره رَنده هاکنین وِنه دِله دَکِنین.
بعد چار تا کِل مِرغِنه ره به وه اضافه هاکِنین. 
اَتّا کَموک آرد اَلِک بَئی ره وِنه رو بِپاشین.
اَتی نِمک، گرم‌داری و زَردیجه هِم اضافه هاکِنین.
وِره خوبِش هِئی بَزِنین.
کِله ره تَش هاکِنین و ماتابه‌ی دِله اَتی رِغون دَکِنین.
ماتابه ره کِله سر بِهِلین.
وقته رِغون داغ بَیّه، مواد آماده ره گِرد یا چارگوش در بیارین.
بعد وِره ماتابه‌ی دِله سِرخ هاکِنین.
« یا بِتونی مواد ره یکسره ماتابه دله دَکِنین بَپِته بِرش بَزِنین. »
اَتّا کَموک بِگذِشته وِره پِش دیم هاکِنین. 
هر دِوَر  وقته سِرخ بَیّه وِره نوش جان هاکِنین.
🍀«اَگه روزی چَن کَش مازرونی گب بَزِنیم این زِوون نَمی‌یِرنه»
 
 نویسنده: دوستعلی علیخانی / شهریور نود و نه

پل چوبی

🔲چو پِل در مازرون 

🔽چِن سال دِمبال‌تر اون ماقع که پِل آهِنی یا سیمانی وِجود نِداشته مَردِم با سختی روخنه جه رَد بینه که خَله خطر داشته. حتی آدِمها و وِشون مال ره او وَرده همین وِسته به فکر چوپِل بِساتن دَکِتِنه.

🔳 چِتی چو پِل ساتِنه؟ 

🔹 اَبّل اِستا کارا با کومِک مَردِم دِطرف روخنه ره پایه زونه. اگه جایی سنگ گتی دَیبو وِره بعنوان پایه‌ی پل استفاده کردنه.

🔹اگه گت سنگ دَنی‌بیبو دِطرف روخنه ره چوکَل وَندِستنه یا پرچیم کِردنه بعد ونه دِله ره با سنگ چینه زونه تا پایه‌ی پِل شکل بَیره. 
🔹بعد از این مَرِله دِتا پایه‌ی سر ره، دِتا تنه‌ی داری که بِلِند و کِلفت بییه اِشتنه. قسمت بالای تنه‌ی دار ره جِفت هم تخته یا گردِ چو زونه تا صاف بَوّه و رِحات وِنه سر جه یِر و یور هاکِنن.

🔳 الان از چو پِل کمتر استفاده وونه. چو پِل تا اَبّل دهه پنجاه بر روی خَله از روخنه‌های مازرون دَئییه اِسا وِشونه جا پِل آهنی و سیمانی بِسات بَیّه.

🌟« گَگه جان، دِدا جان؛  مازرونی گب بَزن تا این زِوون نَمیره »
 
📝 دوستعلی علیخانی/ مرداد نود ونه

انجیر مازندران

🔳 انجیر مازِرون

اَلان اِما انجیر پَجه ماه‌ِ دله دَرمی. هر جای مازرون بوری این میوه‌ی خِشمِزه ته چِش مِقابِل دَره. بَپِته انجیر ره وَقته دارِ سر جه بَچینی بِتونّی در جا نوش جان هاکنین یا وِره خِشک هاکنین.

🔲 چِتی انجیر ره خِشک هاکنیم: 

🔵 راه اَبّل: بَپِته انجیر ره بَشورین، آبکش هاکِنین تا وِنه او بَچکِله، درزِن ره تا دَکِشین، درزِن و تا ره هَش ده تا انجیر میونه جه رَد هاکِنین، وقته تا بَکشی بَیّه دِسَرِ تا ره گِر بَزِنین، سه روز وِره اِفتاب دِله بِهِلین، وَقته خِشک بَیّه وِره اتّا جای دِله دَکِنین بعد وِره استفاده هاکِنین.

🔴 راه دِیُّم: بَپِته انجیر ره بَشورین، آبکش هاکِنین تا وِنه او بَچکِله، اَتّا کَموک وِره آرد بَزِنین بعد وِره دِلاپه هاکِنین، وِره سینی دِله دَچینین بعد اِفتاب مِقابِل بِهِلین، سینی سر ره اتّا پارچه توری بِهِلین تا پشه و ماز انجیر رو نَنیشه، دِ سه روز اِفتاب دله دَوّه، نماشتر سینی ره خنه دِله بیارین اَئی صِوی وِره اِفتاب هادین. 
انجیر ره پَل پلی هاکِنین تا دِ طرِفِش خِشک بَوّه، وقته انجیر پیروک هِچییه و خِشک بَیّه وِره جای دِله دَکِنین بعد استفاده هاکِنین. 

نویسنده:  دوستعلی علیخانی

مش بند

مِش‌بَند چه چی هسته؟

زمونی که چپون گسفن ره وَرنه کوه بعضه شوها نتونده به خِل بردَگِرده همین وسته اَتّا مِکام پی‌دا کِنده شو ره همونجه سر کِنده.
بعضه ماقع نصف شو رمه حرکت کِنده. چون چپون خسته و بَخته هسته شاید ملتف حرکت رمه نَووشه و احتمال اینکه رمه تَلِف بَووشه خله زیاد هسته. 
همین وسته اَتّا گسفن قوی ره دستی کِنده یعنی وره با دست خِدِش خِراک دِنه.
چپون ماقعی که خوانه بَخسه این گِسفن ره صدا زَنده، وِره اَتّا تیکه نون دِنه بعد با رَسن پشمی اَتّا سر رسن ره گسفن چَک، اَتّا سر دیگه ره شه لینگ وَندنه. 
اَگه رمه شو حرکت هاکنه اون گسفن بخاطر اینکه تینار نووشه تِقلّا کِنده تا رمه‌ی طرفی بوره. زمونی که رمه‌ی وری شونه بخاطر رسن چپون لینگ بَکِشی وونه و وه بیدار وونه و متوجه حرکت رمه وونه.    
دوستعلی علیخانی/ تیر نود و نه

خودت باش

🔵 تقلید کورکورانه:
🔸 یعنی شه چِش ره دَوِندی دیگِرون هر کاری که کِنّه ته اون کار ره صورت هادی.
🔺 شِمه نظر خَله نَخِش نییه؟

بِرو شه بوش، نَپوش رَختِ این و اون

چه هستی اسیرِ فِکر دیگِرون 

دَسی دَسی رِقِد نَده زندگی

عَقِل دَکون کَلّه، نَوّی پَشیمون

ترجمه فارسی
بیا خودت باش، لباس دیگران را نپوش( تقلید کورکورانه نکن)
چرا خودت را گرفتار افکار پوچ دیگران کردی
با دست خودت، بیخود زندگی‌ات را خراب نکن 
کمی تفکر و اندیشه کن تا دچار پشیمانی نشوی  

دوستعلی علیخانی/ تیر نود و نه

کوه لماسیه

دلم از تنهایی و بی‌کسی لماسیه می‌سوزد
 
این سال‌ها شاهد تردد ماشین‌های آفرود بر فراز کوه زیبای لماسیه هستیم که چرخ‌های خشن‌شان بر پیکر لماسیه جولان می‌دهند و هر روز که می‌گذرد زخم تازه‌ای به او هدیه می‌دهند.
هر چه داد و فریاد زدیم کسی به دادش نرسید. انگار گوش شنوایی وجود ندارد.
دوست عزیز‌؛ دگرآزاری بس است. افراد عاقل از آزار دیگران لذت نمی‌برند. 
چنانچه چند صد متر پیاده از پای کوه به لماسیه بروی بسیاری از مسائل حل خواهد شد. 
کاری نکنید که خشم طبیعت دامن‌گیرتان شود. در آن صورت خشک و تر نمی‌شناسد و همه را دچار خسران و زیان خواهد کرد.
سعدی شیرین سخن فرمودند: 
علاج واقعه پیش از وقوع باید کرد
دریغ سود ندارد چو رفت کار از دست

بَوین لَمّاسیه اَمجه بَیّه بِزار
وِنه تَن بوتِمی هسته بِقِرار
وِنه دل دَکِردِمی نَخِشِ خون
خَله گِله دارنه از آفرود سِوار
ترجمه فارسی
ببینید کوه لماسیه از ما بیزار شد 
چون به وجودش آسیب رساندیم، بی‌قراری می‌کند
به قلبش خون‌های آلوده و مسموم ریختیم
از افراد آفرود سوار خیلی گلایه و شکایت دارد

نویسنده : دوستعلی علیخانی / خرداد نود ونه

نماشتر

🏡اَگه نماشتر بوری مَله‌ی روبرو تَپه‌ی سر چَن جور صدا ته گوش ره تِق تِقی دِنه
مثلا: 
🐂صدای وَنگ هِدائن خالِک مار گو، مار، مار، مار 
🐑آاا شعوون، آاا شعوون، گِسفن ره مَله‌وَری جِر هاکون 
🐕صدای سگ کیشک هدائن، های سگ بَئی‌، های سگ بئَی 
👨‍🦰آاا حسن عمو، آااحسن عمو، اَمه وَره شِمه گِسفن دِله نِمو؟/ آاا چِجوری هسته؟ / اَتّا نر لوک پَییز کا هسته / اَره اَره، اینجه دَره
👪صدای مَردِم مَله 
🐂صدای  چِمِر جونِکا
🐑صدای بَع بَع گِسفن
🐎صدای شِره‌ی اسب 
🚐صدای ماتور و ماشین 
صدای.... 
این همه صدا اِماره خوانّه بارن زندگی رِک و روش دارنه. دِرسته که سختی و درد اِماره دوش هایته، اَمّا وِنا به آینده امیدوار بوشیم. دست از کار و تلاش نَکِشیم تا زندگی ره پیش بَوِریم. 
🌻 شِمه خنابدون
📷دوستعلی علیخانی

چرخه سری

🐑چرخه‌سری: 
🐏در روز تراشیدن پشم گوسفند میزبان معمولا گوشت گوسفند یا بز و برنج طارم همراه با روغن حیوانی را به صورت ته‌چین بار می‌گذارد و از کسانی که به کمکش آمدند پذیرایی می‌کند.  

رَخِفا جمع بَینه هاکِرْدْنه یاری
  
 بِتاشینه نَر و مِشینه، کاوی
 
چَرخه‌سَری بِزِلاش، پِلا صَدری
 
شِما ره نوش جان، که نَینی ناشی 

ترجمه فارسی
دوستان جمع شدند به من کمک و یاری رساندند
گوسفند نر، میش و گوسفند جوان را تراشیدند
بابت تراشیدن گوسفند، لاشه‌ی بز و برنج طارم بار گذاشتم  
گوارای وجودتان باد که همگی کار بلد بودید

 افراد ناشی به کسانی می‌گویند که « به قول چپونا: اونایی که چرخه به دست نی‌نه» در هنگام تراشیدن پشم، پوست دام را با قیچی می‌بُرند که بسیار صحنه دلخراشی است و موجب عذاب دام می‌شوند. 

📝 دوستعلی علیخانی/ اردیبهشت نود و نه

رفیق دیروز

« رَخِفِ دینه » 

هر چی چِش نَوینه، دل جه شونه دَر 

هِئی ره یاد کِمبی، اِنگار هَسْمی قَر 

ته گوتی، ته بوردی مه دلِ دِله 

اَگه یاد جه بوری، دست یِلْمه کِله 

ته بِشناستی مِره سر دَخِته غول

مه حال و روز نَپِرسی هاکِردی مول
 
اَتّا خط پیامک نَکِردی راهی 

انگار اَمه رفاقت بییه واهی 

بَدی چِتی ته مِره هاکِردی یاد 

خارِکِ خاطرات هِدائی به باد 

چَنده زود همه چی بورده لَمه بِن

چَنده ساده و خِش باوِر بیمه مِن

ترجمه فارسی 
   « رفیق دیروز »
هر چیزی را که چشم نبیند از دل بیرون می‌رود 
یکدیگر را فراموش می‌کنیم انگار با هم قهر هستیم 
گفته بودی تو را در قلبم جا دادم 
چنانچه از یادم بروی دستم را داخل اجاق می‌سوزانم 
تو شنیدی که برای من حوادث مهم و تلخی رخ داد 
اما سکوت کردی و حالی از من نپرسیدی
 یک جمله پیامک برایم نفرستادی 
انگار رفاقت ما پوچ و بیهوده بود 
دیدی چطور مرا از یاد بردی
خاطرات خوب با هم بودن را به باد دادی 
چقدر زود همه چیز را فراموش کردی و زیر نمد پنهان کردی 
من چقدر ساده و خوش باور بودم 

📝 دوستعلی علیخانی/ اسفند نود و هفت

کشک سوغات بنافت

🍀کَشک ساغات دهستون بنافت

🌱کشک چِتی دِرِست وونه؟

🔸اَبِّل ماست ره تِلِم دِله کِنّه بعد با پَر ماست ره تَنِک کِنّه
وقته ماست دو بَیّه کره سر اِستِنه وِره گِرِنّه
تِلِمِ پاس ره در اِیارنه دو ره کیسه مِتقال دِله کِنّه
بعد دو نِپاره سر اِعِلِنّه وِنه سر سنگ چینّه تا ونه او بوره 
ماقعی که دو اَمبِست بَیّه وِره لاک دِله کِنّه 
اَتی وِره نمک زَنّه بعد وِره با دست حالت دِنّه ( گِرد، سه‌گوش....)
تخته سر ردیف چینّه و اِفتاب دِله اِعِلِنّه تا خِشک بَووشه
بعد وِره جمع کِنّه و کسیه دِله اَتّا جا که رطوبِت نداره توتو کِنّه 
اَگه کشک خِشک بَمونده تا یک سال موندِگاری دارنه. 

🔹توضیحات: 
 پَر: چوبی بلند که انتهای آن مانند پروانه است و داخل تلم قرار دارد
دو نپار : نفار چوبی مخصوص دوغ 
تِلم پاس: چیزی شبیه گوه که در قسمت انتهایی تلم قرار دارد 
لاک: ظرف چوبی مانند لگن 
متقال: پارچه سفید نخی
توتو: آویزان 
نویسنده : دوستعلی علیخانی / فروردین نودونه

لوه نون

🔶این روزا که همه بخاطر ویروس کرونا خِنه نِشیر بَیمی بِهتره که شه سِره دِله نون بَپِجیم. 
🔷 نیاز به تَندیر هِم نییه بِتومبی نونِ ساج ، دِله دَهی نون یا لَوه نون ره گاز رو بَپِجیم.

🔶نون ساج (لواش) : 
❇آرد ره خمیر دِرِست هاکِنین
❇چونه‌ی خمیر ره به صورت اتّا ورق نازِک در بیارین
❇آخِر سر وِره بخاری هیمه‌ای سر یا ماهتابه‌ی دِله بَپِجین.

🔶 دله دهی نون:
⭐خمیر مائه جه آرد ره خمیر دِرِست هاکِنین
⭐اَتی صَور هاکِنین تا خمیر بِئه
⭐لا به لای هر چونه خمیر پیاز رِز بَهی که با رِغون سِرخ بَیّه دَکِنین
⭐وره نون ساز سر با نون‌کَر تَنِک هاکِنین
⭐ بعد وِره ماهتابه‌ی دِله بَپِجین.

🔶لوه نون:
◻شکر، رِغون ، مرغنه، شیر و ادویه‌جات ره اتّا پیاله دله هِئی بَزِنین
◻بعد وره هِمرا با آرد و خمیر مائه خمیرِ شِل دِرِست هاکِنین
◻اَتی صَور هاکِنین تا خمیر بِئه
◻خمیر ره به دلخواه چونه بَیرین
◻وره نون سازِسر با نون‌کَر تَنِک هاکِنین
◻آخِر سَری وِره لَوه‌ی دِله بَپِجین.   
📝 دوستعلی علیخانی / فروردین نود و نه 

خنه نشین

غولِ کرونا در بِمو، هسته هار
 
سِره جه در نَشومبی تا بوره مار 

ترجمه فارسی
غول کرونا مانند جانور درنده طلوع کرد 
از خانه بیرون نمی‌رویم تا غروب کند 

📝 دوستعلی علیخانی / اسفند نود و هشت  

مازرون نخاره

مازِرون نِخاره، تَن زَنده زِله
مهمون وَر نَینه عیدی، نَکون گِله

عاقل‌، نِخار جه نِدارنه تِوقّع 

مازِرون شرمنده، نارْنه حوصله 

ترجمه فارسی
مازندران مریض است، بدنش درد دارد 
عید امسال پذیرای مهمان نیست، پس گلایه نکنید
انسان عاقل از شخص مریض توقع پذیرایی ندارد 
مازندران شرمنده مردم است، چون حال و حوصله ندارد
📝 دوستعلی علیخانی / اسفند نود و هشت