مه دل تنگ بهیته

عرض سلام و احترام خدمت تمامی بنافتی های بزرگوار

در دل نوشته ام سعی کرده ام گوشه ای از فعالیت های اهالی دهستان بنافت، که بسیاری از آنها به خاطرات پیوسته اند را یادآوری کنم و نامی از افرادی که از این جهان رخت بر بستند و همچنین اماکنی از یازده روستای دهستان بنافت(دادوکلا، سودکلا، ولیکچال، ولیک بن، وزملا، درزیکلا، سنگده، میانا، پاجی، جورجاده، جیجات ) را در آن بگنجانم . برای اینکه حق مطلب را ادا کرده باشم اشعار را به صورت فینگلیش برایتان نوشتم و معانی بعضی از کلمات و  اصطلاحات بکار برده شده در اشعار را در بخش توضیحات به زبان فارسی برای نسل جدید معنی کرده ام.

مه دل تنگ بهیته جان بنافت وه	me del tang bahite jane benaft ve
کیجا قله ، زرجوی کوه ارات وه	kija ghale zarjoye kuh erat ve
مه دل تنگ بهیته فنر سو وه	me del tang bahite fenere sou ve
شوپه گر کلی چش مشت خو وه	shoupe gere kalli chesh mashte khou ve
مه دل تنگ بهیته ورف و دشو وه	varf o deshou ve  me del tang bahite
لگن تله و شو اِ تیکا سو وه	lagen tale o shou e tika sou ve
مه دل تنگ بهیته عاروس برون وه	Me del tang bahiteh aroos barun ve
علممد سرنا ، انار زنون وه	Al mamede serna enar zanoon ve
مه دل تنگ بهیته عاروس داما وه	me del tang bahite aroos dama ve
چاربیدار و کوره چی اِ چارپا وه	charbidar o korechi e charpa ve
مه دل تنگ بهیته سی رم دو وه	me del tang bahite sireme dou ve
حاج حبیب تلار سر ،کشک بو وه	Haj habibe telar sar kashke bou ve
مه دل تنگ بهیته درویش علی وه	me del tang bahite darvishali ve
بیس شیش بازار،کشتی اِ نادعلی وه	Bis shis bazar keshti e nadali ve
مه دل تنگ بهیته اسیو کلوا وه	me del tang bahite asu kelva ve
پلردن اودنگ دونه حلوا وه	pelerdene oudang doune helva ve
مه دل تنگ بهیته مرسی کتری وه	me del tang bahite mersi ketri ve
دش لته اِ قهوه چی یسفعلی وه	dashlate e ghahvechi e yosfali ve
مه دل تنگ بهیته کچه کترا وه	me del tang bahite kache ketra ve
نجارون لیلم هستنه بصدا وه	nejjaroun lilem hastne besta ve
مه دل تنگ بهیته کلک ، چوخا وه	me del tang bahite kelek choukha ve
سید اصغر بدوته قوا وه	seied asghere badoute gheva ve
مه دل تنگ بهیته ونگ تلا وه	me del tang bahite vange tela ve
حاجی صفدر چفت سر، ماست پلا وه	haji safdere chaft sar mast pela ve
مه دل تنگ بهیته اشک او وه	me del tang bahite asheke ou ve
سی تلاره غلملی ، گالش گو وه	si telare ghelmali galesh gou ve
مه دل تنگ بهیته کر و کسو وه	me del tang bahite kar o kasou ve
مرتضی اِ گندم جاره درو وه	Morteza e gandem jare derou ve
مه دل تنگ بهیته بینج نشا وه	me del tang bahite binje nesha ve
مندلی بور و بمون کوپا وه	mandali bour ou bamoune koupa ve

 

 توضیحات

بنافت : نام دهستانی در بخش دودانگه ساری *** کیجا قله : نام قله ای در دهستان بنافت

زرجو : نام مرتعی در دهستان بنافت *** ارات : نام شهری قدیمی در نزدیکی روستاهای پاجی و میانا

فنر : فانوس *** شوپه گر : کسی که در شب از مزارع گندم و جو مراقبت می کند 

خو : خواب *** ورف : برف *** دشو : نام غذایی که از خرمالو تهیه می شود  

لگن : تشت بزرگ *** شو : شب *** تیکا : نام پرنده ای است 

تیکا سو : شکار پرنده ی تیکا در شب بوسیله چراغ قوه

علممد : مرحوم علی محمد طالبی دادوکلایی که مهارت خاصی در نواختن سرنا داشته اند

انار زنون : در گذشته وقتی عروس نزدیک منزل داماد می رسید داماد اناری را به سوی عروس پرتاب می کرد که به انار زنون معروف بود

 عاروس داما : نام چشمه و غاری در قسمت شمالی روستای دادوکلا 

چابیدار : کسانی که در جنگل با اسب و قاطر الوار و تراورس حمل می کنند 

کوره چی : کسانی که از چوب های جنگلی زغال درست می کردند

 سی رم : نام جنگلی در نزدیکی روستای ولیک چال که در دهه های گذشته گالش ها آنجا را تعلیف می کردند

 دو : دوغ *** حاج حبیب : مرحوم حاجی حبیب قربانی ولیک چالی که در جنگل سی رم به شغل شریف گالشی مشول بودند

تلار سر : خانه چوبی گالش ها که کاملا از چوب درست می شد

درویش علی : نام امامزاده ای در روستای سودکلا(در دهه های گذشته در بیست و ششم فردین ماه تبری در کنار

امامزاده درویش علی بازارچه محلی برپا می شد و در حاشیه بازار اقدام به برپایی کشتی محلی می کردند)   

نادعلی : نام یکی از پهلوانان کشتی محلی ساکن روستای دادوکلا *** اسیو : آسیاب

 کلوا : نانی که آن را داخل خاکستر چوب می پختند 

پلردن : نام رودخانه ای بین روستاهای سودکلا و ولیک بن که آسیاب ها و دنگ های آبی در حاشیه آن قرار داشت

 اودنگ : جایی که شلتوک را به برنج تبدیل می کردند

 دونه حلوا : حلوایی که با آرد برنج درست می شود *** مرسی : مسی

 دش لته : نام مکانی در نزدیکی روستای وزملا

یسفعلی : مرحوم یوسفعلی شعبانی وزملایی که در دش لته قهوه خانه داشت

 کچه : قاشق چوبی *** کترا : ملاقه چوبی *** لیلم : نام قبرستانی در روستای درزیکلا

 بصدا : بی صدا *** کلک : تن پوشی که با پشم بره بافته می شد

 چوخا : تن پوشی که با پشم گوسفند درست می شد

سید اصغر : مرحوم سید علی اصغر کاظمی سنگدهی که در دهستان بنافت به شغل خیاطی به

صورت سیار مشغول بودند *** بدوته : دوخت *** قوا : کت *** ونگ : بانگ ، صدا

 حاجی صفدر : مرحوم حاجی صفدر غلامی که در روستای میانا به شغل شریف دامداری (چوپانی ) مشغول بودند

اشک : نام رودخانه ای در پاجی و میانا *** او : آب *** سی تلار : نام ملکی در روستای پاجی

 غلملی : مرحوم حاج غلامعلی قلی نژاد که در ملک سی تلار به شغل شریف گالشی مشغول بودند

 گالش : کسی که به پرورش گاو در جنگل و مراتع مشغول بود *** گو : گاو

 کر و کسو : به دسته ای از گندم یا جو می گویند *** مرتضی : حاجی مرتضی جعفری جورجاده ای  

 بینج : شالی *** مندلی و بمون : مرحومین محمدعلی و بمان از روستای جی جات

بور : رنگ طلایی ، به کسی که موی سرش طلایی باشد می گویند

کوپا : روی هم قرار دادن دسته های شالی یا گندم روی زمین یا نفار چوبی که به صورت برج درست می کردند

آرشه

یکی از غذاهای اهالی دهستان بنافت آرشه است که از شیر گوسفند یا بز تهیه می شود.این غذا معمولا در وعده غذایی صبحانه و عصرانه مورد استفاده قرار می گیرد.

چوپانان بنافتی دام هایشان را در فصل تابستان به مراتع سرسبز و پر از گلهای معطر و مملو ازگیاهان دارویی گلرد ، زرجو ، بندبن و اوپرت می برند. چون احشام از این گیاهان می خورند بنابراین آرشه ای که از شیر گوسفندان در این مراتع بدست می آید به مراتب خوشمزه تر از آرشه پایین دست می باشد.

طرز تهیه آرشه

ابتدا شیر را روی اجاق قرار می دهند وقتی شیر ولرم شد. آن را از روی اجاق برداشته و مقدار مایع پنیر به آن اضافه می کنند وقتی شیر تبدیل به پنیر شد آن را داخل پارچه نازکی ریخته تا مقداری از آب پنیر کشیده شود. سپس پنیر را بوسیله دست ، روان و شل می کنند طوری که شبیه شیر شود. بعد ان را داخل دیگ ریخته و روی اجاق با شعله ملایم قرار می دهند. و به وسیله ملاقه چوبی ( کترا ) آن را به صورت مداوم به مدت سه ساعت به هم می زنند تا دیگ ته نگیرد وقتی به اندازه کافی سفت شد به داخل ان مقداری آرد گندم (به ازای  هر 10 کیلو شیر 1 کیلو آرد گندم ) و روغن ( اگر سر شیر باشد بهتر است ) اضافه می کنند سپس آن را آنقدر هم می زنند تا روغن روی آرشه نمایان شود یا به عبارتی روغن بالا بیاید.

عده ای مقداری زرد چوبه در انتهای کار به ارشه اضافه می کنند تا رنگ آن زرد شود.

به روغن روی آرشه وارغون می گویند که مصرف دارویی دارد. معمولا این روغن را روی موضع دردهای روماتیسمی می مالند.

در گذشته آرشه را داخل مشک ( خیک ) می ریختند. اما در حال حاضر آن را داخل دبه می ریزند.چنانچه در مکان خنکی نگهداری شود تا یک سال ماندگاری دارد. 

بندبن مرتع دامداران بنافت

گلرد مرتع دامداران روستای دادوکلا

اوپرت مرتع دامداران روستاهای پاجی و میانا 

زرجو مرتع دامداران روستای سنگده

 

 

بنافت

چگونگی نام گذاری دهستان بنافت

روایت اول: بنافت در زبان پهلوی ساسانی بن آپت (bon apt) بود. بن یعنی بیخ، منشاء. آپت به معنی آباد و مزروع می باشد. در مجموع بن آپت یعنی جا و مکان آباد .

روایت دوم: بنافت از دو بخش ساخته شده است.

بخش نخست بُنه به معنی: اتراق گاه، آغل و محل پرورش دام است.

بخش دوم آن، آفت مخف کلمه آیفت است که در زبان اوستا به معنی سود، هدیه، احسان و بخشش است.

بنابراین بنافت یا بنه آیفت یعنی محل یا مکانی که برای دامپروری بخشیده شده است.

بر اساس تقسیمات کشوری بنافت نام یکی ازدهستان های بخش دودانگه شهرستان ساری می باشد که درقسمت شمالی رشته کوه البرز مرکزی ( دامنه شمالی خط الراس قله ی نرو خرو) درمنطقه کوهپایه ای واقع شده است به طوری که زمستان آن سرد و برف گیر و تابستان آن کوتاه و خنک می باشد. این دهستان دارای یازده پارچه آبادی به نام های دادوکلا، سودکلا، ولیک چال، ولیک بن، وزملا، درزیکلا، سنگده، میانا، پاجی، جورجاده و جیجاد می باشد.

دادکـلا، سودکـلا، پــاجی، میانــا	سـنگده، جورجاده، جیجاد، وزمــلا
ولیـک بـن و ولــیکچال، درزیـکلا	دهستون بـنافت هدانــه جــــلا

این دهستان ازمواهب الهی بی شماری برخوردار است. ازجمله این مواهب می توان به جنگل های سرسبز و درختان سر به فلک کشیده، رودها، چشمه سارهای دل انگیز، آبشارها، غارها، رشته کوه البرز که همانند دیو سینه سپهر کرده و مانع عبور ابرها شده تا باران رحمت الهی را در این دهستان داشته باشیم اشاره کرد .

رودها 

1- رودخانه تلار 

این رودخانه از دامنه های سرسبز ارتفاعات کیجا قلعه، زرجو و بندبن سرچشمه گرفته و پس از عبور از روستا های سنگده، درزیکلا، وزملا، ولیک بن و روستاهای شمالی شهر زیراب به شهر شیرگاه رسیده و در نهایت به رودخانه تالار می پیوندد. 

2- رود خانه اشک 

این رودخانه از ارتفاعات گوگلی سرچشمه گرفته و پس از عبور از روستاهای میانا، پاجی، خوش نشان و کرچا در پشت دریاچه سد سلیمان تنگه آرام می گیرد.

آبشارها  

1- آبشارخزه ای عروس و داماد واقع در قسمت شمالی روستای دادوکلا

2- آبشارهای کوچک مسیر رودخانه تلار

3- آبشار سنگ نو و بزپل در مسیر رودخانه اشک

غارها 

1- غارعروس و داماد  واقع در قسمت شمالی روستای دادوکلا

2- غار تنگه لی واقع در روستای ولیک بن، تاکنون کسی نتوانسته است به انتهای غار دسترسی  پیدا کند.

اماکن تفریحی وزیارتی

1- چشمه عروس و داماد 

این چشمه درکنار آبشار و غاری به همین نام و در میان انبوه ای ازدرختان تنومند که مجموعه ای بسیار زیبا را تشکیل داده اند در قسمت شمالی روستای دادوکلا واقع شده است.

2- امامزاده سید عسکری

این امامزاده در کناررودخانه تلار و درقسمت شمالی روستای ولیک بن واقع شده است . دارای امکانات اولیه جهت اتراق مسافران می باشد.  

3- چشمه تلارسر بند

تلارسر بند در قسمت جنوبی روستای سنگده درمیان درختان راش وممرز قرار  گرفته است .درکنار چشمه اقامتگاهی جهت رفاه حال مسافران وطبیعت دوستان ساخته شده است .متاسفانه این اقامتگاه با لطف و مرحمت مسافران عزیزدر حال تخریب می باشد.

4- منطقه سرسبز بندبن

این منطقه دارای چشمه های متعدد وانواع واقسام گیاهان دارویی بوده که چشم هر بیننده ای را مخصوصا دراوایل خرداد به خودش خیره می کند .

5- حاشیه رودخانه اشک

رودخانه اشک در روستاهای میانا و پاجی واقع شده است متاسفانه بخاطربی توجه ای عده ای ازمسافران و وجود معدن سرب و فلورین این مکان زیبایی وطراوت خودش را از دست داده است.

6- امامزاده ابراهیم

 این امامزاده در مسیر جاده میانا به سنگده ودر بین جاده پرپیچ وخم، مشرف به روستای میانا قرار گرفته است.

7- امامزاده اسماعیل

این امامزاده در مسیر جاده فریم به روستای جیجاد در کنار رودخانه و انبوه ای از درختان جنگلی قرار دارد. به دلیل کندن اطراف امامزاده توسط افراد سودجو این مکان حال و روز خوشی ندارد.

ارتفاعات دهستان بنافت

در قسمت جنوبی دهستان بنافت خط الراس خرو نرو واقع گردیده است. این خط الراس از منطقه خطیرکوه در سوادکوه آغاز و در منطقه فینسک در پشتکوه سمنان به پایان می رسد و یکی از زیباترین مناطق کوهستانی استان مازندران می باشد که به صورت یک دیوار صخره ای عظیم منطقه سرسبز مازندران را از منطقه خشک سمنان جدا می کند. قلل مهم این رشته کوه عبارتند از: زرجو،کیجا قلعه، نرو و خرو، سه گسپنگ و گوگلی که به طور متوسط هر کدام بالای 3000 متر ارتفاع دارند. در فصل تابستان کوهنوردان زیادی به این قلل صعود کرده تا چند صباحی را به دور از هیاهوی زندگی شهری به آرامش روحی و روانی رسیده و به خداوند رحمان و رحیم نزدیک تر شوند.

مراتع دهستان بنافت

1-       مرتع بند بن و زرجو واقع در قسمت شمالی قلل نرو و کیجاقلعه

2-       مرتع گلرد واقع در قسمت جنوبی قلل نرو و کیجا قلعه. ( این مرتع متاسفانه در طی سال های اخیر جزء استان سمنان شده است اما پروانه تعلیف آن به نام دامداران روستای دادوکلا می باشد و در حال حاضر از آن بهره برداری می کنند)

3-       مرتع اوپرت در قسمت جنوبی کوه گوگلی. ( این مراتع همانند مرتع گلرد در طی سال های اخیر وبه لطف وبخشش مسوولین استان مازندران جزء استان سمنان شده است اما پروانه تعلیف آن به نام دامداران روستاهای پاجی و میانا می باشد. در حال حاضر عده ای از دامداران پاجمیانا اقدام به ساخت خانه در این مکان کرده اند.)

شرکت چوب فریم

این شرکت در دهه 1340 در روستای سنگده بنا شده و دارای قسمت های متعددی بوده است.بسیاری از اهالی دهستان بنافت در این شرکت مشغول به کار بوده اند. اما متاسفانه در حال حاضر بسیاری از واحدها تعطیل شده اند. و تعداد معدودی مشغول به کار هستند.

در دهستان بنافت اماکن دیدنی زیادی وجود دارد اما بنده در این پست مکان هایی که قابل دسترسی و مهم بوده اند را اشاره نموده ام.

با کلیک روی لینک زیر به کانال تلگرامی بنافت بپیوندید

benaft11@